Over het mooie Oss

In de straatstenen de contouren van het kasteel van Oss (bron)

Vijftiende brief, deel 1

Lieve vriend!

Nadat ik Heeswijk verlaten had, richtte ik mijn schreden naar Oss. Ik wandelde hierheen via Heesch, waar de toerkarren van Den Bosch naar Grave van paarden verwisselen. Vervolgens liep ik over Nistelrode en Berghem. Deze drie dorpen hebben niets speciaals. Oss, waar ik me nu bevind, is daarentegen een mooi dorp. Het is de hoofdplaats van Maasland. Een voortreffelijke en keurige kerk, met een orgel en een hoge, spitse toren, siert deze plaats in niet geringe mate. Ook pronkt het dorp met een raadhuis, waaronder de boterwaag gehouden wordt. Wekelijks houdt men hier een markt, die tamelijk druk bezocht wordt.

Oss zou in vroeger tijden een versterkte stad zijn geweest. Je treft hier nog de overblijfselen aan van twee stadpoorten. De ene, die er nog voor het grootste deel staat, is nu in een pakhuis veranderd; de andere is met een kasteeltje dat daar dicht bij stond, samengevoegd tot een zeer fraai herenhuis, waarin men echter nog steeds zeer duidelijk de boog van de oorspronkelijke poort kan zien. Verder werd mij verteld dat men in oude stukken nog kan lezen over de stad Oss, welke titel ook tegenwoordig nog veel wordt gebruikt.

Oss heeft in de oorlogen in het verleden zeer veel geleden. In 1498 werd het dorp door hertog Karel van Gelre helemaal platgebrand. Daarna is het dorp meer dan eens door de Geldersen leeggeplunderd en in brand gestoken. Tegenwoordig is het nogal welvarend. De voornaamste middelen van bestaan zijn hier landbouw en veeteelt en er wonen hier ook enkele koop- en ambachtslieden.

In het gehucht Schadewijk, afgekort tot Schaijk, staat een vervallen kapel die aan St.-Antonius is gewijd. Schadewijk zou zijn naam hebben gekregen in de tijd van de oude Romeinen, die tegen de oude Batavieren en inwoners van deze landstreek een nederlaag zouden hebben geleden, waarna ze hierheen de wijk namen om verdere schade te voorkomen en zich van hun verlies te herstellen. Ik geef je dit verhaal precies zoals ik het zelf heb ontvangen, dus zonder enige winst, want veel geloof kan ik er niet aan hechten.